Για ένα υγιές και ευτυχισμένο βρέφος

Μετά το Β 'Παγκόσμιο Πόλεμο, ο Benjamin Spock με το εγχειρίδιο “Baby and Child Care” (1946), άλλαξε ριζικά την μέχρι τότε δογματική αντίληψη του πως έπρεπε να μεγαλώνουν τα παιδιά των Ν. Emmett Holt και John B. Watson.
Ο Spock συμβούλευε τις μητέρες να μεγαλώνουν τα βρέφη τους, σύμφωνα με τη δική τους κοινή λογική και με πολύ σωματική επαφή.
Το βιβλίο έγινε best seller, και η νέα αντίληψη της ανατροφής των βρεφών επηρέασε σε μεγάλο βαθμό την ανατροφή των γενεών μετά τον πόλεμο.
Τριάντα χρόνια αργότερα, η Jean Liedloff προκάλεσε σάλο με το βιβλίο "Continuum concept" (1975).

Η Liedloff είχε μελετήσει τους Ye΄kuana, μια φυλή που ζούσε στο τροπικό δάσος στη Βενεζουέλα, και συνιστούσε στις μητέρες της Δύσης να θηλάζουν, να κρατάνε σε μάρσιπους τα βρέφη τους και να μοιράζονται το κρεβάτι τους με αυτά.

Υποστήριζε ότι τα βρέφη, από την εξελικτική (evolution) άποψη, δεν έχουν φτάσει στην νεωτερικότητα (modernity) και έτσι ο σημερινός τρόπος φροντίδας των παιδιών - με μπιμπερό, χρήση κούνιας για τον ύπνο, καροτσάκια μωρών, κλπ. - δεν ικανοποιεί τις ανάγκες τους.

Attachment Theory

Ο John Bowlby (1958), ΄Αγγλος ψυχαναλυτής που εργαζόταν παράλληλα με τον James Robertson (1952) παρατήρησε ότι τα παιδιά βιώνουν έντονη δυσφορία, όταν αποχωρίζονται τις μητέρες τους.

Ακόμα και όταν αυτά τα παιδιά διατρέφονταν από άλλους, αυτό δεν μείωνε το άγχος τους. Τα ευρήματα αυτά έρχονταν σε αντίθεση με την συμπεριφορική θεωρία του δεσμού (behavioral theory of attachment) (Dollard και Miller, 1950), η οποία υποστήριζε ότι το παιδί προσκολλάται στη μητέρα επειδή το ταΐζει.

O Bowlby το 1969 δημοσιεύει την (Attachment Theory). Εκεί όριζε τον δεσμό ως «διαρκή ψυχολογική συνεκτικότητα μεταξύ των ανθρώπων».


το κλάμα του βρέφους: "attachment theory" των Robertson και Bowlby (Protest, Despair, Denial/Detachment)

Ο Bowlby και συν. κατέγραψαν το κλάμα παιδιών (12-24 μηνών) που
ήταν χωρίς την μητέρα τους στο νοσοκομείο και τα οποία άφηναν να
κλαίνε μέχρι να σταματήσουν από μόνα τους. Παρατήρησαν ότι:

• protest: υπάρχει μια πρώτη φάση, η “φάση αντίδρασης” που το παιδί έκλαιγε δυνατά και ήταν υπερβολικά ανήσυχο
• despair: μετά ακολουθούσε η "φάση απελπισίας", που έκλαιγε σε μονότονο τόνο και αποσυρόταν σταδιακά από το περιβάλλον
• detachment: και τέλος ακολουθούσε μια "φάση απόσπασης", που το παιδί μετέβαινε σε μια φάση απάθειας..

Σταματούσε να κλαίει όχι επειδή είχε λυθεί το στρες που ένιωθε αλλά
επειδή μάθαινε ότι σε κατάσταση ανάγκης κανείς δεν αποκρινόταν.
Το στρες εξαλείφεται μόνον όταν αντιμετωπιστεί η αιτία του και όχι όταν
κατασταλεί το σύμπτωμα του, δηλαδή το κλάμα.


“Attachment parenting”

Η Mary Ainsworth, αναπτυξιακή ψυχολόγος αργότερα ασχολήθηκε και εξέλιξε την θεωρία του δεσμού με το έργο της «Strange Situation».

Το 1985 ο William Sears και Martha Sears συνδυάζοντας την θεωρία της Liedloff και την “Attachment Theory” ανέπτυξαν τη θεωρία του “Attachment parenting”.

Το 1993 εξέδωσαν το βιβλίο “The Baby Book» το βιβλίο που έγινε το πρώτο ολοκληρωμένο εγχειρίδιο για Attachment parenting και το οποίο ονομάστηκε "the attachment parenting bible".

“7 Baby-Βs” του W. Sears

Τα «7 Baby-Βs» παρουσιάστηκαν ως βασικά στοιχεία μιας νέας φιλοσοφίας ανατροφής των παιδιών:

• Birth bonding
• Breastfeeding
• Baby wearing
• Bedding close to baby
• Belief in the language value of your baby’s cry
• Beware of baby trainers
• Balance

Babyreading: O William Sears διδάσκει τον συναισθηματικό συντονισμό της μητέρας και του βρέφους, ο οποίος κυρίως βασίζεται στην ευαισθησία της μητέρας, δεδομένου ότι η μητέρα «διαβάζει» τα σήματα του βρέφος της.

Καταφύγιο για το βρέφος είναι η μητρική αγκαλιά

Καταφύγιο για το βρέφος είναι η μητρική αγκαλιά. Το βρέφος τους πρώτους έξι μήνες της ζωής του, θεωρείται ότι είναι ψυχικά συγκύτιο με τη μητέρα του, δηλαδή δεν διαχωρίζει το εγώ του

Για τον λόγο αυτόν θα πρέπει να βρίσκεται συνεχώς στην αγκαλιά της και να την αποχωρίζεται μόνο όταν κοιμάται. Η φυσική και αυτονόητη θέση του μωρού δεν είναι η κούνια του, αλλά η αγκαλιά της μητέρας του κοντά στο μαστό της. Δεν «κακομαθαίνει» έτσι, αντίθετα χτίζει μια υγιή προσωπικότητα..

Η σωματική επαφή δέρμα με δέρμα (skin to skin contact): προάγει το θηλασμό, την έκκριση ωκυτοκίνης (ορμόνη αγάπης) για την οποία έχουν γίνει πολλές μελέτες για το πόσο επιδρά στο δεσμό μητέρας παιδιού, το αίσθημα ασφάλειας και ηρεμίας της μητέρας και του βρέφους.

Ο δεσμός μητέρας-βρέφους
(attachment –bonding)

«Ο δεσμός μητέρας-βρέφους είναι μια έμφυτη βιολογική
απόκριση, η οποία αυξάνει την πιθανότητα επιβίωσης του
βρέφους»

"Neuroendocrinology of childbirth and child - mother attachment: The basis of an etiopathologenic model of perinatal neurobiological disorders"
Frontiers in Neuroendocrinology 35 (2014) 459-472

Ο δεσμό μητέρας-βρέφους επηρεάζεται::

• • Ορμονικά επίπεδα του τοκετού
• • Μητρικό θηλασμό
• • Η αλληλεπίδραση των μητέρων με τα βρέφη τους προκαλεί
  υψηλότερα επίπεδα ωκυτοκίνης στις μητέρες..
• • Αρκετές μαιευτικές επεμβάσεις μπορεί να τροποποιήσει τις
  νευροενδοκρινικές εκδηλώσεις που συμβαίνουν κατά τον τοκετό..

Skin to skin contact

Όταν αμέσως μετά τον τοκετό το νεογέννητο τοποθετηθεί στο στήθος της μητέρας σκεπασμένο με μια κουβέρτα, όλες οι λειτουργίες του (αναπνοή, θερμοκρασία, καρδιακός ρυθμός) ρυθμίζονται καλύτερα από το να είχε τοποθετηθεί στην πιο τεχνολογικά προηγμένη θερμοκοιτίδα.

Η παρατήρηση, το 1979, στην Bogota της Κολομβίας ότι πρόωρα βρέφη που δίνονταν στις μητέρες, λόγω έλλειψης μονάδων προώρων, επιβίωναν όταν αυτές τα τοποθετούσαν στο στήθος τους, εφάρμοζαν δηλ την λεγόμενη σήμερα επαφή δέρμα με δέρμα (skin to skin contact), οδήγησε στη δημιουργία, ανά τον κόσμο μονάδων KMC, Kangaroo Mother Care (φροντίδα σε στυλ Καγκουρό).

Μονάδες KMC: Kangaroo Mother Care
(φροντίδα σε στυλ Καγκουρό)

Το πρόωρο βρέφος για πολλές ώρες της ημέρας τοποθετείται σκεπασμένο με μια κουβέρτα, στο στήθος της μητέρας ή κάποιου άλλου προσώπου, το οποίο κάθεται σε μια πολυθρόνα, μέσα στη Μονάδα νεογνών.

Παρατηρείται ότι πρόωρα με πολύ χαμηλό βάρος γέννησης που είχαν φροντίδα KMC, σε σύγκριση με τη συμβατική φροντίδα, είχαν:

• • καλύτερη οξυγόνωση αίματος
• • χαμηλότερη θνησιμότητα
• • μειωμένο κίνδυνο νεογνικής σηψαιμίας, υποθερμίας, υπογλυκαιμίας
• • αυξημένα ποσοστά αποκλειστικού θηλασμού

Skin to skin contact

Η επαφή δέρμα με δέρμα (στο στήθος της μητέρας ή του πατέρα) πρέπει να συνιστάται για τους πρώτους μήνες ζωής και όταν το βρέφος βρίσκεται στο σπίτι.
Τα slings (ειδικοί μάρσιποι) βοηθούν σε αυτόν τον σκοπό.

Ο αποχωρισμός της μητέρας προκαλεί στρες και ανασφάλεια στο βρέφος. Η μητέρα πρέπει να περιορίζει, όσο το δυνατό περισσότερο, τις απασχολήσεις της στο σπίτι, για να έχει χρόνο για το μωρό της. Αυτό είναι εξαιρετικά σημαντικό σε όλες τις ηλικίες, αλλά ιδιαίτερα τους πρώτους 6 μήνες της ζωής.

Το αντανακλαστικό του δραγμού μάς θυμίζει τον γαντζωμένο στο τρίχωμα της μητέρας του πρώτο άνθρωπο.

Ο άνθρωπος ανήκει στα είδη της συνεχούς επιτήρησης των μωρών του σε αντίθεση με άλλα βιολογικά όντα. Ο λαγός, για παράδειγμα, ανήκει στα είδη της διαλείπουσας επιτήρησης, δηλαδή αφήνει το μωρό του στη φωλιά και πάει να βρει τροφή. Για το λόγο αυτό το γάλα του περιέχει πολλά λιπαρά, για να κρατάει χορτασμένο το λαγουδάκι μέχρι η μητέρα του να επιστρέψει.

Το γάλα του ανθρώπου είναι φτωχό σε λιπαρά και ευκολόπεπτο, για να πεινάει συχνά το μωρό και έτσι η μητέρα του να το έχει συνέχεια κοντά της.

                                     “wear your baby”

Στις υπό ανάπτυξη χώρες οι γυναίκες όταν δουλεύουν μεταφέρουν μαζί τους μέσα σε ειδικό μάρσιπο τα θηλάζοντα μωρά τους.

Τα τελευταία χρόνια στο δυτικό κόσμο άρχισε να εξαπλώνεται αυτή η ιδέα και διαφημίζεται με το σλόγκαν: "wear your baby”"

Η μητέρα για παράδειγμα δακτυλογραφεί στο γραφείο της έχοντας το μωρό της στον ειδικό μάρσιπο που το κρατά σε επαφή με το σώμα της. Ο μάρσιπος αυτός επιτρέπει στο μωρό να θηλάζει όποτε θέλει.

Babywearing. International babywearing week ( πχ Αυστραλία και
Ν. Ζηλανδία )

Η μητρική αγκαλιά είναι ό,τι πιο σημαντικό μπορούμε να προσφέρουμε σε ένα βρέφος το 1ο εξάμηνο της ζωής.

Ο Οδυσσέας διηγούμενος την συνάντηση με την πεθαμένη μητέρα του Αντίκλεια λέει:
«Τόσα μου είπε, όμως εγώ, μέσα μου ταραγμένος,/ θέλησα την ψυχή της ν' αγκαλιάσω, της πεθαμένης μάνας μου•/ όρμησα τρεις φορές, ποθώντας να την σφίξω πάνω μου• και τρεις φορές, μέσα απ' τα χέρια μου, σαν τη σκιά, σαν όνειρο,/ μου πέταξε.
Κάθε φορά και πιο πολύ έσφαζε ο πόνος την καρδιά μου,/ ώσπου της μίλησα φωνάζοντας με λόγια που πετούσαν σαν πουλιά: /
«Μάνα μου, πώς δεν στέκεις να σε πιάσω που σε λαχταρώ; …»
Ομήρου Οδύσσεια ( λ204-222)

Η χλωρίδα του εντέρου ως ρυθμιστής του ανοσολογικού συστήματος

Το έντερο είναι ένα πολύπλοκο οικοσύστημα που στον ενήλικα περιλαμβάνει περίπου 400 διαφορετικά είδη μικροβίων, τα περισσότερα βακτηρίδια, τα οποία βρίσκονται κυρίως στον τελικό ειλεό και το παχύ έντερο.

Υπολογίζεται ότι τα μικρόβια του εντέρου είναι 10 φορές περισσότερα, από τον ολικό αριθμό των κυττάρων του σώματος, περιλαμβάνουν 85% ωφέλιμα και 15% παθογόνα στελέχη.

GULT: Gut-associated Lymphoid Tissue

Το ανοσολογικό σύστημα του πεπτικού συστήματος (GULT), το οποίο περιλαμβάνει τα λεμφοειδικά θυλάκια, τις Παϋέριες πλάκες και τις αμυγδαλές, είναι καθοριστικό για την ανοσολογική απάντηση ολόκληρου του οργανισμού.

Το ζητούμενο για την υγιή λειτουργία του οργανισμού είναι, η ισορροπία των υποπληθυσμών των Τ-βοηθητικών κυττάρων Th1- Th2 (ισορροπία Th1-Th2)..

Ως γνωστό η υπερβολική Th2 ανοσοαπάντηση μπορεί να οδηγήσει σε ατοπία ενώ η επικράτηση της Th1ανοσολογικής απάντησης σε καταστάσεις χρόνιας φλεγμονής.
Η εγκυμοσύνη συνδέεται με ισχυρή Th2 ανοσολογική απόκλιση, διότι με αυτόν τον τρόπο διατηρείται και δεν αποβάλλεται το έμβρυο.

Το νεογνό γεννιέται με την ίδια απόκλιση και από πολλούς συγγραφείς χαρακτηρίζεται ως «ανοσοκατασταλμένο».
Το ανώριμο λοιπόν ανοσολογικό σύστημα του νεογνού πρέπει να ωριμάσει .

Σύμφωνα με τις πειραματικές και επιδημιολογικές έρευνες σημαντικός παράγοντας στην φυσιολογική ωρίμανση του ανοσολογικού συστήματος και στην επίτευξη της Th1-Th2 ισορροπίας (Th1-Th2 balance) είναι η μικροβιακή χλωρίδα του εντέρου (microflora ή microbiota).

Η μικροβιακή χλωρίδα του εντέρου (microflora ή microbiota), φαίνεται ότι είναι «το σχολείο» που εκπαιδεύει το ανοσολογικό σύστημα
“Ιntestine: Classroom of immunological education”
Η εκπαίδευση αυτή αρχίζει αμέσως μετά την γέννηση και ο πρώτος χρόνος της ζωής είναι καθοριστικός. Κατά συνέπεια, το ποια χλωρίδα αναπτύσσεται στο ανώριμο ανοσολογικά νεογνό, ενδιαφέρει σημαντικά.

Το έντερο του εμβρύου είναι γεμάτο από αμνιακό υγρό, που το έμβρυο καταπίνει κατά τη διάρκεια της κύησης. Με την έναρξη του τοκετού εκτίθεται σε μικρόβια που προέρχονται από τη μητέρα και τον περιβάλλοντα χώρο. Ο αποικισμός γίνεται σταδιακά. Το είδος της μικροβιακής χλωρίδας που θα εγκατασταθεί εξαρτάται από:

• • Τρόπο μαίευσης
• • Διατροφή πρώτων ημερών
• • Χορήγηση φαρμακευτικής αγωγής ή παρεντερικής διατροφής σε μονάδες εντατικής θεραπείας
• • Κοινωνικοοικονομικό περιβάλλον: βιομηχανική ή υπό ανάπτυξη χώρα

Η καισαρική τομή αλλάζει την μικροβιακή χλωρίδα του νεογνού:

Ο τρόπος μαίευσης φαίνεται ότι είναι σημαντικός παράγοντας. Κατά τον φυσιολογικό τοκετό η μικροβιακή χλωρίδα (intestinal microflora) που εγκαθίσταται στο έντερο του νεογνού οφείλεται στην κατάποση υγρών από τον κόλπο της μητέρας.

Φαίνεται ότι τα βρέφη που γεννιούνται με καισαρική τομή, αποικίζονται, κατά κύριο λόγο, από τα μικρόβια του νοσοκομειακού περιβάλλοντος και η χλωρίδα που αναπτύσσεται διαφέρει κατά πολύ από την χλωρίδα της μητέρας. Το βακτηρίδιο, το οποίο απομονώνεται συνήθως στις καλλιέργειες μετά από καισαρική τομή, είναι το Clostridium perfringens.

Οι καισαρικές τομές στη χώρα μας αγγίζουν το 60% των τοκετών.
Σύμφωνα με την Εθνική μελέτη του 2009 καισαρική τομή γίνεται συχνότερα σε γυναίκες που γεννάνε στα ιδιωτικά μαιευτήρια και μάλιστα όταν έχουν ιδιωτική ασφάλεια. Σε προγραμματισμένη καισαρική πρέπει να γίνεται επισκληρίδειος αναισθησία και όχι γενική αναισθησία. Δυστυχώς επιλέγεται γενική αναισθησία για λόγους ευκολίας και εξοικονόμησης χρόνου.

Οι καισαρικές τομές θα πρέπει να μειωθούν στην χώρα μας.
Από το 1985 ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) είχε προειδοποιήσει ότι το ιδεατό ποσοστό διενέργειας καισαρικής τομής είναι μεταξύ 10% και 15% .
Πρόσφατες έρευνες επιβεβαιώνουν αυτά τα ποσοστά, δείχνοντας ότι ενώ ένας ρυθμός διενέργειας καισαρικής τομής που ανέρχεται στο 10% μειώνει τους θανάτους μητέρων και νεογέννητων, όταν το ποσοστό αυτό ξεπερνά το 10% παύει να παρατηρείται περαιτέρω μείωση στη θνησιμότητα. Παρόλα αυτά, σε πάνω από τις μισές χώρες του κόσμου οι καισαρικές ξεπερνούν κατά πολύ το 15% του συνόλου των τοκετών.

Ο ΠΟΥ, σε εκτίμηση που έκανε το 2008, υπολόγισε ότι κάθε χρόνο γίνονται παγκοσμίως 6,2 εκατ. περιττές καισαρικές τομές, το κόστος των οποίων ανέρχεται στα 2,32 δισ. δολάρια.

ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΟΣ ΤΟΚΕΤΟΣ ΜΕΤΑ ΑΠΟ ΚΑΙΣΑΡΙΚΗ.
(Vaginal birth after C-section: VBAC):

Συχνά η ένδειξη για την καισαρική τομή είναι: λόγω προηγηθείσης καισαρικής τομής. Όμως στο 60-80% των περιπτώσεων θα μπορούσε να ακολουθήσει μετά από καισαρική τομή, φυσιολογικός τοκετός.  Vaginal birth after C-section (VBAC).

Ο φυσιολογικός τοκετός μετά από καισαρική ενέχει ένα μικρό κίνδυνο, που αγγίζει το 0,5%, να γίνει ρήξη μήτρας, εξαιτίας των συσπάσεων του φυσιολογικού τοκετού. Με μια όμως καλή παρακολούθηση του τοκετού, μπορεί να εντοπισθεί ο μικρός κίνδυνος εγκαίρως και να πραγματοποιηθεί επείγουσα καισαρική τομή.

Τα θηλάζοντα, έχουν όξινο περιβάλλον (milieu) στο έντερο:

Σημαντικής επίσης σημασίας για το πώς θα εξελιχθεί η εντερική χλωρίδα είναι και η διατροφή του βρέφους τις πρώτες ημέρες της ζωής. Τα θηλάζοντα, έχουν όξινο περιβάλλον (milieu) στο έντερο που ευνοεί την επικράτηση των δισχιδών βακτηριδίων και των γαλακτοβακίλλων.

Αντίθετα στα νεογνά που τρέφονται με ξένο γάλα (formula), το περιβάλλον του εντέρου είναι αλκαλικό, με αποτέλεσμα να δημιουργούνται εντεροβακτηριοειδή και gram αρνητικά βακτηρίδια.

Η σύσταση του μητρικού γάλακτος:

• • παρουσία αντισηπτικών ουσιών: όπως λακτοφερίνη, λυσοζύμης
• • η παρουσία ολιγοσακχαριτών
• η• η παραγωγή γαλακτικού οξέος
• • ειδικών IgA εκκριτικών αντισωμάτων (Secretory IgA antibodies )
• • μεγάλος αριθμός μακροφάγων και ενεργοποιημένων Τ λεμφοκυττάρων
• • μεγάλο φάσμα ορμονών, όπως θυροξίνη, ινσουλίνη, κορτικοστεροειδή
• • αυξητικοί παράγοντες
• • κυτοκίνες

Ανοσολογική δυάδα (Immunologic dyad)

Ο μαζικός αδένας της μητέρας και το έντερο του νεογνού περιγράφονται σαν ανοσολογική δυάδα (Immunologic dyad).

Λεμφοκύτταρα που έχουν μεταναστεύσει από το έντερο της μητέρας στους μαζικούς αδένες της, παράγουν μεγάλες ποσότητες ειδικών IgA εκκριτικών αντισωμάτων (Secretory IgA antibodies), τα οποία μεταφέρονται, μέσω του μητρικού γάλακτος, στο πεπτικό σύστημα του βρέφους.

Λόγω της προέλευσης τους, κατευθύνονται κυρίως εναντίον των μικροβίων που αποτελούν την μικροβιακή χλωρίδα του εντέρου της μητέρας, τα οποία τείνουν να αποικίσουν και το έντερο του βρέφους.

Έτσι το μητρικό γάλα τροποποιεί την πρώιμη έκθεση του εντερικού βλεννογόνου του νεογνού σε μικρόβια και περιορίζει την μεταφορά τους στον οργανισμό. Αυτό φαίνεται να είναι η κύρια αιτία που ο μητρικός θηλασμός προστατεύει αποτελεσματικά από την νεογνική σηψαιμία και άλλες λοιμώξεις.

Οι ολιγοσακχαρίτες: το πρώτο πρεβιοτικό στο ανθρώπινο είδος


Ένα από τα κύρια συστατικά του ανθρωπίνου γάλακτος, από άποψη αναλογιών, είναι οι ολιγοσακχαρίτες, οι οποίοι έχουν χαρακτηρισθεί ως το πρώτο πρεβιοτικό στο ανθρώπινο είδος.

Είναι σε μεγαλύτερη αναλογία στο πρωτόγαλα ή πύαρ από ότι στο ώριμο γάλα.

Οι ολιγοσακχαρίτες του μητρικού γάλακτος έχουν όλα τα στοιχεία των πρεβιοτικών, δηλαδή πέπτονται μερικώς μόνον στο λεπτό έντερο, φθάνουν αναλλοίωτοι στο παχύ έντερο, όπου ενεργοποιούν σημαντικά την ανάπτυξη των δισχιδών βακτηριδίων, ενώ αναστέλλουν την ανάπτυξη των παθογόνων βακτηριδίων, τόσο στα τελειόμηνα όσο και στα πρόωρα.

Στη χλωρίδα των θηλαζόντων νεογνών τα δισχιδή βακτηρίδια εμφανίζονται την 4η ημέρα ζωής και επικρατούν την 7η ημέρα.

Τον 1ο μήνα ζωής τα αποκλειστικώς θηλάζοντα έχουν καταπιεσμένα όλα τα άλλα είδη βακτηριδίων και στη χλωρίδα κυριαρχούν τα δισχιδή βακτηρίδια. Το ίδιο συμβαίνει και σε βρέφη αποκλειστικώς θηλάζοντα που γεννήθηκαν με καισαρική τομή.

Η χορήγηση στο μαιευτήριο έστω και μικρών ποσοτήτων ξένου γάλακτος (formula), μπορεί να τροποποιήσει τη σύνθεση της εντερικής χλωρίδας του βρέφους και να γίνει πρόξενος αλλεργικών καταστάσεων ή χρόνιων φλεγμονών στη μετέπειτα ζωή.

“Just One Bottle Won’ t Hurt”---or Will it?

«Αν δώσουμε ένα μόνο μπουκάλι ξένο γάλα στο μωρό μπορεί να του προκαλέσει πρόβλημα;»

Φαίνεται πως ναι. Όταν χορηγηθεί ξένο γάλα στο νεογέννητο, τις πρώτες 7 μέρες της ζωής του, καθυστερεί σημαντικά η παραγωγή όξινου περιβάλλοντος στο έντερο, και σε ορισμένες περιπτώσεις, δεν μπορεί να επιτευχθεί ποτέ στη συνέχεια.

Τα βρέφη που λαμβάνουν μικτή διατροφή αναπτύσσουν την εντερική χλωρίδα των βρεφών που τρέφονται με ξένο γάλα. Ακόμα και ένα γεύμα την ημέρα ξένο γάλα μπορεί να τροποποιήσει τη χλωρίδα του βρέφους και μάλιστα πολύ σύντομα, μέσα στο 1ο 24ωρο, από τη χορήγηση.

Η χορήγηση ξένου γάλακτος τις πρώτες μέρες της ζωής είναι σύνηθες φαινόμενο στα ελληνικά μαιευτήρια. Το γάλα της μητέρας κρίνεται ανεπαρκές και δίνεται στο νεογέννητο γάλα αγελάδας.

Το γάλα που παράγεται τις πρώτες μέρες μετά τον τοκετό, δηλαδή το πρωτόγαλα (πύαρ), είναι αναντικατάστατο, και κανένα βρέφος δεν πρέπει να το στερείται.

Η ποσότητα του γάλακτος, που η φύση έχει προνοήσει για τη διατροφή τις 3 πρώτες ημέρες της ζωής, είναι αρκετή και δεν πρέπει να δίνεται συμπλήρωμα με ξένο γάλα (formula), διότι με τον τρόπο αυτό παρεμβαίνουμε στη φυσιολογική γαλακτοφορία της μητέρας και εκθέτουμε το νεογνό σε σοβαρούς κινδύνους.

Ο μητρικός θηλασμός είναι ένα δικαίωμα του βρέφους

Αναγνωρίσθηκε ως τέτοιο:

-από την Γενική Σύσκεψη των Ηνωμένων Εθνών το 1989
-από τη Διεθνή Σύμβαση για τα δικαιώματα του Παιδιού (άρθρο 24), η οποία υπογράφηκε στην N. Υόρκη στις 26 Ιανουαρίου 1990, η οποία επικυρώθηκε από τη χώρα μας το 1992 (Ν. 2101/92 ΦΕΚ τ.Α΄192).

ΝΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΦΙΛΙΚΟ ΓΙΑ ΤΟ ΒΡΕΦΟΣ
(BABY FRIENDLY HOSPITAL)

Στα Φιλικά για τα Βρέφη Νοσοκομεία προστατεύεται το δικαίωμα του βρέφους να θηλάσει τη μητέρα του.

Είναι μια πρωτοβουλία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας και την Unicef, η οποία ξεκίνησε το 1991, ως εφαρμογή των αποφάσεων της διακήρυξης Innocenti.

Για να πιστοποιηθεί ένα μαιευτήριο ως Φιλικό για το Βρέφος πρέπει να εφαρμόζονται :

-τα 10 βήματα για επιτυχή θηλασμό του ΠΟΥ
-ο Κώδικας Εμπορίας (Μάρκετινγκ) Υποκαταστάτων Μητρικού Γάλακτος.

Μέχρι το 2011 σε 55 χώρες μόνον η Μάλτα και η Ελλάδα δεν είχαν ΦΒΝ.

Στη χώρα μας το 2011, μετά από επίπονη προσπάθεια της Εθνικής Επιτροπής Μητρικού Θηλασμού, αποκτήσαμε τα 2 πρώτα ΦΒ Μαιευτήρια («Αττικόν» και «Έλενας Βενιζέλου») και πρόσφατα το «Αρεταίειο» και το «Μητέρα».

Τα 10 βήματα για επιτυχή θηλασμό

• Π• Πρέπει να υπάρχει γραπτή πολιτική για το μητρικό θηλασμό και η πολιτική αυτή να ακολουθείται από όλους τους φορείς του μαιευτηρίου.
• • Οι φορείς να εκπαιδεύονται ώστε να γίνουν ικανοί να εφαρμόσουν την πολιτική αυτή.
• Ν• Να ενημερώνονται όλες οι μητέρες για τα πλεονεκτήματα του μητρικού θηλασμού.
• • Ο θηλασμός να αρχίζει την πρώτη ώρα μετά τον τοκετό.
• • Οι μητέρες να εκπαιδεύονται στη τέχνη του θηλασμού. Σε περίπτωση προώρου τοκετού και αναγκαστικού αποχωρισμού από το παιδί τους, οι μητέρες να εκπαιδεύονται στη διατήρηση της γαλουχίας.
• • Στο νεογέννητο να δίνεται μόνο μητρικό γάλα, όχι άλλα υγρά, όχι συμπλήρωμα με ξένο γάλα, εκτός αν υπάρχει ειδικός ιατρικός λόγος.
• Ν• Να εφαρμόζεται το σύστημα «rooming in», δηλαδή συνδιαμονή μητέρας νεογέννητου στο μαιευτήριο, 24 ώρες το 24ωρο.
• • Ο θηλασμός να είναι χωρίς ωράριο και απεριόριστος (on demand).
• Ν• Να μη δίνονται πιπίλες ή μπιμπερό στα παιδιά που θηλάζουν.
• Ν• Να ιδρυθούν ομάδες υποστήριξης του μητρικού θηλασμού και μετά την έξοδο του νεογέννητου από το μαιευτήριο, στις οποίες να μετέχουν και μητέρες.

Εθνική Μελέτη Συχνότητας και Προσδιοριστικών Παραγόντων Μητρικού Θηλασμού (2009)

Να υπενθυμίσουμε ότι στη χώρα μας ενώ το 87,5% των νεογνών ξεκινούν θηλασμό (αποτελέσματα της Εθνικής Μελέτης του 2009), μόνον το 41% έχουν αποκλειστικό θηλασμό στο μαιευτήριο. 

Τον 6ο μήνα ζωής μόνον το 0,9% των βρεφών θηλάζει αποκλειστικά ενώ το 22% συνεχίζει να θηλάζει πίνοντας και γάλα αγελάδας.

Στο τέλος του πρώτου χρόνου μόνον το 6,4% συνεχίζει θηλασμό.

Δηλαδή το 99% των βρεφών 1ου εξαμήνου έρχεται σε επαφή με γάλα αγελάδος (formula) (formula). 

Infant feeding

Με τις σύγχρονες τεχνικές παραγωγής γάλακτος δεν κατέστη δυνατόν να επιτευχθεί η στείρα παραγωγή γάλακτος σε σκόνη (formula). Αυτό σημαίνει ότι το γάλα σε σκόνη περιέχει ενίοτε παθογόνα, τα οποία είναι δυνατόν να προκαλέσουν σοβαρές ασθένειες.

O μικροοργανισμός Cronobacter Sakazakii και η Salmonella enterica είναι τα πιο συχνά παθογόνα της βρεφικής φόρμουλας, τα οποία μπορούν να προκαλέσουν σοβαρή νόσο, ενίοτε θανατηφόρο.

Η μόλυνση του γάλακτος γίνεται είτε κατά το στάδιο παραγωγής (πχ από το εργοστασιακό περιβάλλον ή από τις πρώτες ύλες) είτε κατά την παρασκευή.

Μελέτες έχουν εντοπίσει το Cronobacter Sakazakii στο 3-14% δειγμάτων γάλακτος σε σκόνη (FAO/WHO, 2006). Το Cronobacter Sakazakii φαίνεται να επιβιώνει έως και ένα έτος σε στεγνό γάλα σε σκόνη.

Είναι δυνατόν να προκαλέσει νόσο σε όλες τις ηλικιακές ομάδες. Τα νεογνά, τα πρόωρα και τα βρέφη χαμηλού βάρους γέννησης (<2,5 kg) διατρέχουν το μεγαλύτερο κίνδυνο λοίμωξης.

Εφ΄ όσον το γάλα σε σκόνη (formula) δεν είναι ένα στείρο προϊόν θα πρέπει να δίδεται έμφαση στην ορθή παραγωγή και χρήση του.

Υπάρχει ειδικό φυλλάδιο - 26 σελίδων - του WHO για την ορθή παρασκευή του γάλακτος σε σκόνη (formula), ώστε να προληφθούν οι λοιμώξεις από Cronobacter Sakazakii:
“Safe preparation, storage and handling of powedered
infant formula. Guidelines” (2007)

Μερικές από τις αναφερόμενες στο φυλλάδιο οδηγίες εν περιλήψει:

Κάθε οργανισμός θα πρέπει να θεσπίσει γραπτές κατευθυντήριες γραμμές για την προετοιμασία και το χειρισμό του γάλακτος σε σκόνη (formula).

Όπου εμπορικά διατίθεται βρεφική formula σε υγρή μορφή (sterile ready-to-feed liquid infant formula) θα πρέπει να χρησιμοποιείται για βρέφη που διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο λοίμωξης (πχ πρόωρα και ανοσοκατεσταλμένα). 

Όταν η αποστειρωμένη βρεφική φόρμουλα σε υγρή μορφή δεν είναι διαθέσιμη, πρέπει η παρασκευή του γάλακτος σε σκόνη να γίνεται με νερό σε θερμοκρασία όχι μικρότερη των 70° C. Το βρασμένο νερό δεν πρέπει να χρησιμοποιηθεί μετά από 30 λεπτά από το βρασμό.

Ο χρόνος μεταξύ της παρασκευής της formula και της κατανάλωσης πρέπει να ελαχιστοποιείται. Το παρασκεύασμα μπορεί να μείνει μέχρι 2 ώρες εκτός ψυγείου και ένα 24ωρο σε ψυγείο, σε θερμοκρασία όχι μεγαλύτερη των 5° C. 

Το εμφιαλωμένο νερό δεν είναι στείρο και πρέπει να βράζεται.. 

Τα μικροκύματα δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται στην παρασκευή, διότι ως ανομοιόμορφη θέρμανση μπορεί να δημιουργήσει «θερμά σημεία », που μπορεί να προκαλέσουν έγκαυμα στο στόμα του βρέφους .

Συμπληρωματικές οδηγίες:

Δεν ξυπνάμε το μωρό να φάει. Το βρέφος τρώει «όσο θέλει και όποτε θέλει». Αυτό επιτυγχάνεται προσφέροντας στο βρέφος τόση ποσότητα γάλακτος σε κάθε γεύμα ώστε να περισσεύουν στο μπουκάλι τουλάχιστον 30 ml γάλα. Η ποσότητα αυτή που περισσεύει, εκτός του ότι δείχνει ότι το βρέφος χόρτασε, θα βοηθήσει ώστε το βρέφος να μην καταπίνει αέρα κατά τη σίτιση και έτσι θα κάνει λιγότερες αναγωγές..

Προσοχή στο σωστό μέγεθος του μπιμπερό. Τα πολύ μικρά μπουκάλια είναι μόνον για νεογνά
Η θηλή του μπουκαλιού πρέπει αν έχει τέτοιο άνοιγμα ώστε, όταν αναστραφεί το μπουκάλι, να επιτρέπει τη συνεχή ροή του γάλακτος στην αρχή και στη συνέχεια η ροή να γίνεται σταγόνα-σταγόνα.

Δεν χρησιμοποιούμε απορρυπαντικά. Αν δεν υπάρχει ο ειδικός αποστειρωτής, χρειάζεται βρασμός του μπιμπερό για 20 λεπτά και 5 λεπτά των θηλών.

Το βρέφος πρέπει να ταΐζεται καθιστό στην αγκαλιά της μητέρας και να υπάρχει βλεμματική επαφή.

Ποτέ να μην δίνεται το μπιμπερό με το βρέφος ξαπλωμένο στο κρεβάτι ή κοιμισμένο. Xρήση του μπιμπερό μόνον μέχρι τον 1ο χρόνο ζωής. Τα θηλάζοντα μετά τον απογαλακτισμό πρέπει να πίνουν γάλα σε ποτήρι..

Το βρέφους ρεύεται πιο εύκολα όταν η μητέρα το κρατά έτσι ώστε το σώμα του να βρίσκεται σε κάθετη θέση ως προς το οριζόντιο επίπεδο. Έτσι το στομάχι του μωρού ευθειάζεται και ο αέρας που έχει καταπιεί αποβάλλεται.

Η απλή καθημερινότητα που προασπίζει την υγεία των βρεφών:

Καθημερινή βόλτα.

Θερμοκρασία δωματίου 18-22ο C.

Τα μωρά δεν τα κουνάμε σαν να είναι αντικείμενα. Προσπαθούμε να επικοινωνήσουμε μαζί τους. (Babyreading).

Εισαγωγή των στερεών τροφών (φρούτα, κρέμα, λαχανικά, κοτόπουλο, κρέας) τον 6ο μήνα ζωής (σταδιακά/κλασματικά). Χορήγηση νερού: όταν προσθέτουμε τις στερεές τροφές πρέπει να προσφέρουμε νερό στο βρέφος (η δίψα είναι η στερητική νόσος στις προηγμένες χώρες….)

Μετά τον πρώτο χρόνο ζωής αλλάζει η διατροφή του παιδιού σε διαιτολόγιο νηπίου

Σταματάμε τη χορήγηση του γάλακτος με μπιμπερό. Το γάλα χορηγείται σε ποτήρι. ΜΟΝΟΝ 2 γεύματα γάλα ημερησίως .

Το νήπιο μπορεί να συνεχίζει το μητρικό θηλασμό για όσο καιρό επιθυμεί η μητέρα και το παιδί.

Δίνουμε 3 κύρια γεύματα από το φαγητό της οικογένειας (πρωινό -μεσημεριανό –ΒΡΑΔΥΝΟ) και 2 σνακ, εφ' όσον βέβαια τρώει τα κύρια γεύματα.
ΠΡΟΣΟΧΗ! η χορήγηση βραδινού γεύματος είναι απαραίτητη. Το βραδινό γεύμα μπορεί να είναι από το μεσημεριανό φαγητό σε μικρότερη ποσότητα.

Καθημερινό μπάνιο και λούσιμο του μωρού.

Όταν ανατείλει το πρώτο δόντι αρχίζουμε τον καθαρισμό των δοντιών με γάζα ή με ειδικά υλικά. Και ο μητρικός θηλασμός τεριδονίζει τα δόντια! Εκτός από τον καθαρισμό των δοντιών, δίνουμε μετά το βραδινό γεύμα λίγο νερό να ξεπλυθεί το γάλα, διότι η μείωση της παραγωγής του σιέλου κατά την νύκτα μαζί με τα υπολείμματα γάλακτος προκαλούν τερηδόνα. Οι γονείς να θεραπεύουν την τερηδόνα των δοντιών τους διότι μεταδίδουν το νόσημα στα παιδιά τους (streptococcus mutans).

Χρήση πιπίλας: Δεν είναι απαραίτητη. Παρ’ όλα αυτά αποτελεί μια αυτοανακουφιστική μέθοδο (self-comforting factor) και αν το βρέφος δείχνει ότι την έχει ανάγκη, μπορεί να του χορηγείται με μέτρο μέχρι την ηλικία των 3 ετών. Στα θηλάζοντα χορηγείται, αν την έχει ανάγκη το βρέφος, μετά τις 40 ημέρες ζωής, προς αποφυγή μπερδέματος θηλής (nipple confusion).

Aσφαλής ύπνος κατά τη βρεφική ηλικία:

Ο WHO συνιστά να κοιμούνται τα βρέφη μόνον σε ύπτια θέση.
Μάλιστα αν τοποθετηθούν σε πλάγια θέση θα πρέπει να εκτείνεται το άνω άκρο, στη σύστοιχη πλευρά, έτσι ώστε να εμποδίζεται το βρέφος να γυρίσει σε πρηνή θέση.
Συνιστά επίσης το κρεβατάκι του μωρού να μην έχει μαλακά αντικείμενα, παιχνίδια, χαλαρά σεντόνια και σκεπάσματα.
Συμβουλεύει τους γονείς με την προτροπή:
«Η πιο ασφαλής βρεφική κούνια είναι η άδεια κούνια».
Απαγορεύεται η χρήση διαμορφωτών θέσης για τον ύπνο των βρεφών (σφήνες)

Co- sleeping vs co- bending:

Το μωρό δεν πρέπει να κοιμάται στο ίδιο κρεβάτι με ενήλικες ή άλλα παιδιά, αλλά μπορεί να κοιμάται στο ίδιο δωμάτιο με τους γονείς του.
Το κρεβάτι του βρέφους πρέπει να είναι κοντά στο κρεβάτι της μητέρας.
Αν η μητέρα φέρει το βρέφος στο κρεβάτι της για να θηλάσει, όταν τελειώσει ο θηλασμός πρέπει να το τοποθετήσει στο δικό του κρεβάτι .

Χρήσιμο το βιβλίο "Τα μωρά είναι άνθρωποι της νύχτας" της Κατερίνας Χρυσανθοπούλου, για οδηγίες σχετικές με τον ύπνο.

Μεγαλόφωνη Ανάγνωση

Η Μεγαλόφωνη Ανάγνωση, δηλαδή το διάβασμα βιβλίων από τους γονείς στα παιδιά 6 μηνών – 6 ετών, θεωρείται σημαντική για την ανάπτυξη του λόγου των παιδιών και τον ακαδημαϊκό προσανατολισμό τους στην ενήλικο ζωή.

Οι οργανώσεις Reach out and Read (ΗΠΑ), Nati per Leggere (Stefania Manneti-Ιταλία) και πρόσφατα «Διαβάζοντας Μεγαλώνω» στην Ελλάδα, συνιστούν δανειστικές βιβλιοθήκες με παιδικά βιβλία στα παιδιατρικά ιατρεία και μεγαλόφωνη ανάγνωση.

Helicopter Parenting

«.......τα δεινά της υπερβολικής «βοήθειας», της υπερπροστασίας, με τους γονείς να υπαγορεύουν κάθε βήμα του παιδιού, αλλά και να ικανοποιούν προκαταβολικά κάθε ανάγκη του, δημιουργούν ένα παιδί αποστραγγισμένο από κάθε έννοια αυτάρκειας και αυτοδυναμίας, το οποίο, για να μπορέσει να σταθεί στα πόδια του, χρειάζεται εσαεί τον γονεϊκό μπούσουλα....»

ΠΠροσφυγική κρίση

Η Ελλάδα βιώνει στις μέρες μας πρωτοφανή προσφυγική κρίση. Είναι συγκλονιστικές οι εικόνες των παιδιών που καταφθάνουν καθημερινά στα ελληνικά νησιά.

Το 2015 περισσότερα από 16 εκατομμύρια μωρά γεννήθηκαν σε εμπόλεμες ζώνες (1 στις 8 γεννήσεις). Στις χώρες που πλήττονται από συγκρούσεις, (Αφγανιστάν, Κεντροαφρικανική Δημοκρατία, Ιράκ, Νότιο Σουδάν, Συρία , Υεμένη) οι έγκυες μητέρες γεννάνε χωρίς ιατρική βοήθεια και συχνά αντιμετωπίζουν τεράστιους κινδύνους σε επικίνδυνα ταξίδια και ζούν ως πρόσφυγες μαζί με νεογέννητα, βρέφη και παιδιά, προσπαθώντας να ξεφύγουν από τις μάχες.

Mortality rate, under-5 (per 1,000):

Είναι η πιθανότητα ένα νεογέννητο ανά 1.000 να πεθάνει πριν από την ηλικία των πέντε ετών.
Estimates Developed by the UN Inter-agency Group for Child Mortality Estimation (UNICEF, WHO, World Bank, UN DESA Population Division) at www.childmortality.org.

«Ο παιδίατρος είναι πρεσβευτής των παιδιών στην κοινωνία των ενηλίκων» Νικόλαος Ματσανιώτης

O παιδίατρος έχει μεγαλύτερη ιατρική ευθύνη από κάθε άλλη ειδικότητα διότι η λήψη του ιστορικού και η θεραπεία γίνεται μέσω αντιπροσώπου (του κηδεμόνα του ασθενούς). Το έργο του παιδιάτρου μεταξύ άλλων:

Υποστήριξη μητρικού θηλασμού

Οδηγίες διατροφής (infant feeding)

Οδηγίες περιποίησης και μεγαλώματος

Εντόπιση Κακοποίησης/ Παραμέλησης του βρέφους

Εμβολιασμοί

Οδηγίες για ατυχήματα:

• • πνιγμός
• • εισροφήσεις
• • πτώσεις
• • τροχαία
• • εγκαύματα
• • δηλητηριάσεις

Εντόπιση κατάθλιψης στη μητέρα του νεογέννητου:

Πολλές νέες μητέρες αντιμετωπίζουν μέσα στις δύο- τρεις πρώτες ημέρες μετά τον τοκετό εναλλαγές της διάθεσης, ξεσπάσματα κλάματος, άγχος και δυσκολία στον ύπνο, είναι η μελαγχολία της λοχείας (postpartum baby blues), η οποία μπορεί να διαρκέσει μέχρι και δύο εβδομάδες.

Μια πιο σοβαρή κατάσταση είναι η επιλόχεια κατάθλιψη (postpartum depression).

Σπάνια, μπορεί να αναπτυχθεί μετά τον τοκετό, μια ακραία διαταραχή της διάθεσης που ονομάζεται επιλόχεια ψύχωση (postpartum psychosis), η οποία θέτει σε κίνδυνο αν δεν αντιμετωπισθεί τη ζωή του νεογνού και της μητέρας.


Χορήγηση αντιβιοτικών με φειδώ (ειδικά σε παιδιά κάτω των 6 μηνών):

Αθανάσιος Τσαυτάρης: καθηγητής Γενετικής στην Γεωπονική
Σχολή του Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και πρώην
υπουργός:
«.. με τη νοοτροπία ότι όλα τα μικρόβια είναι παθογόνα που προσπαθούν να μας μολύνουν και να μας αρρωστήσουν, εμάς, τα ζώα ή τα φυτά, αποδοθήκαμε, απερίσκεπτα, σε έναν ανηλεή πόλεμο εναντίον τους με φάρμακα, αντιβιοτικά, χημικά, απορρυπαντικά, απολυμαντικά, χλώρια κ.ά. και τελευταία σε ιατρικές πρακτικές που συρρίκνωσαν τα μικρόβια, αλλάζοντας - ριζικά θα έλεγα - τον μεταβολισμό όλων των οργανισμών. Η παχυσαρκία, ο διαβήτης, καρδιαγγειακά, πεπτικές διαταραχές και αρκετοί καρκίνοι είναι αποτέλεσμα αυτής της συρρίκνωσης των φιλικών μικροβίων…».

Προσοχή στην ακτινοβόληση των παιδιών

Όσο μικρότερη η ηλικία τόσο μεγαλύτερος ο κίνδυνος.
Θέσπιση κάρτας ακτινοβολίας στο βιβλιάριο υγείας

Παραδείγματα ακτινοβόλησης:
1 α/α κοιλίας αντιστοιχεί σε 50 α/ες θώρακα
1 CT εγκεφάλου αντιστοιχεί σε 300 α/ες θώρακα
1 οισοφαγογράφημα αντιστοιχεί σε 130 α/ες θώρακα


Η Γαστροοισοφαγική Παλινδρόμηση (ΓΟΠ) είναι «φυσιολογική» κατάσταση που την έχουν σχεδόν όλα τα μωρά

ΕΕίναι νόσος όταν διαπιστωθεί:
               Απώλεια βάρους
               Ασθματική βρογχίτιδα
               Οισοφαγίτιδα
               HALTE

• ΠΠροσοχή στις ενδείξεις των ειδικών γαλάτων. Γίνεται μεγάλη κατάχρηση στη χώρα μας. Πλέον χορηγούνται 48% τα κανονικά γάλατα και 52% ειδικά ενώ η χρήση τους έπρεπε να είναι 5%!!!

Ο πυρετός είναι φίλος για ένα φυσιολογικό παιδί (Heat shock proteins)

Επίσης είναι δείκτης πιθανόν της βαρύτητας της αρρώστιας. Αποφεύγουμε να τον καμουφλάρουμε δίνοντας αντιπυρετικά πριν ανέβει.

Τα παιδιά ανέχονται καλά τον πυρετό. Άρα δεν χρειάζεται να χορηγούμε αντιπυρετικό σε ένα φυσιολογικό παιδί παρά μόνον αν η διάθεση του είναι κακή, έχει πονοκέφαλο, κλπ.

Δεν συστήνουμε την χρήση αντιπυρετικών εναλλάξ. Η τακτική αυτή μπορεί να οδηγήσει σε υπερδοσολογία και δεν έχει αποδειχθεί ότι βοηθάει.

To μεφεναμικό οξύ (ponstan) είναι ένα πολύ καλό αναλγητικό φάρμακο (το δίνουμε κυρίως ως παυσίπονο, πχ πόνος στο αυτί, πονοκέφαλος). Έχει όμως πολλές παρενέργειες και δεν χρειάζεται ως αντιπυρετικό.

Δεν πρέπει να χρησιμοποιείται τo μεφεναμικό οξύ σε βρέφη κάτω των 6 μηνών και η παρακεταμόλη σε βρέφη κάτω των 2 μηνών.

Το αντιπυρετικό μπάνιο γίνεται σε νερό με θερμοκρασία 37ο C με εμβάθυνση (όχι ντους) για 3 λεπτά. Το παιδί δεν πρέπει να έχει ρίγος. Στο ρίγος σκεπάζουμε το παιδί.


Αποφεύγουμε τις ωτίτιδες στη βρεφική ηλικία:

               
Δυσκοιλιότητα βρέφους

Τα θηλάζοντα μπορούν να έχουν κένωση έως και κάθε 10 μέρες, χωρίς αυτό να αποτελεί πρόβλημα. Η δυσκοιλιότητα είναι η συνηθέστερη εκδήλωση της αλλεργίας στο γάλα αγελάδας. Την αντιμετωπίζουμε στα βρέφη που παίρνουν γάλα σε formula, δίνοντας 2 γεύματα γάλα φτιαγμένα με χαμομηλόνερο αντί για νερό. Όχι υπόθετα όχι κλύσματα.

Αίμα στα κόπρανα θηλαζόντων:
Έχει απενεχοποιηθεί από τη βιβλιογραφία. Σίγουρα επί επιμονής του συμπτώματος θα χρειασθεί έλεγχος του βρέφους. Παρατηρείται συχνά σε θηλάζοντα με πολλές κενώσεις (7-10 ημερησίως). Η πιθανότητα αλλεργίας στο γάλα αγελάδος, μέσω μητρικού γάλακτος, είναι πολύ μικρή. Η μητέρα να αποφεύγει το ωμό γάλα κατ΄ αρχάς και όχι τα γαλακτοκομικά