Τα σωματομετρικά στοιχεία είναι το βάρος σώματος, το μήκος σώματος για παιδιά κάτω από 3 ετών, το ύψος, η περίμετρος κεφαλής και η περίμετρος θώρακα. Την τελευταία τη χρησιμοποιούμε πιο σπάνια.
Εκατοστιαία θέση είναι η θέση που κατέχει ένα παιδί, ως προς ένα σωματομετρικό στοιχείο (μήκος, ύψος, η περίμετρος κεφαλής), μεταξύ 100 άλλων παιδιών της ιδίας ηλικίας του ιδίου φύλου και της ιδίας φυλής. Για να γίνουν οι καμπύλες των εκατοστιαίων θέσεων πήραν δηλαδή 100 παιδιά της ίδιας ηλικίας, τα ζύγισαν και τα μέτρησαν και φτιάξανε τους πίνακες. Έτσι, όταν λέμε ότι ένα παιδί είναι στην 75η εκατοστιαία θέση ως προς το ύψος, εννοούμε ότι 25 παιδιά είναι ψηλότερα από αυτό και 75 παιδιά είναι κοντύτερα.
Έχοντας λοιπόν τις εκατοστιαίες θέσεις ενός παιδιού ως προς το ύψος, το βάρος, την περίμετρο του κεφαλιού, μπορούμε να πούμε αν είναι καλά αναπτυγμένο, ψηλό, κοντό, παχύ, σε σχέση με τα παιδιά της ηλικίας του. Ένα παιδί που βρίσκεται κάτω από την τρίτη εκατοστιαία θέση και πάνω από την 97η για κάποιο σωματομετρικό του στοιχείο θεωρείται μη φυσιολογικό, μέχρις αποδείξεως του εναντίου. Δηλαδή, ένα τέτοιο παιδί πρέπει να ελεγχθεί, για να αποκλειστεί κάποια παθολογική κατάσταση.
Μεγάλη σημασία δεν έχει αυτή καθαυτή η θέση που έχει ένα παιδί στις καμπύλες, αλλά ο συσχετισμός των θέσεων και των τριών στοιχείων (βάρος, ύψος, περίμετρος κεφαλιού) μεταξύ τους. Αν, δηλαδή, ένα παιδί είναι ως προς το βάρος του στην 75η εκατοστιαία θέση και ως προς το ύψος είναι στην 25η, πρόκειται για ένα παχύ παιδί. Αν, όμως, ως προς το ύψος είναι στην 90η θέση, πρόκειται για κανονικό παιδί.
Μεγάλη σημασία έχει επίσης και η αρμονική αύξηση της καμπύλης στο πέρασμα του χρόνου. Αν, δηλαδή, ένα παιδί σε μια δεδομένη στιγμή βρίσκεται στην 50η εκατοστιαία θέση ως προς την περίμετρο του κεφαλιού του και μετά 5 μήνες το ξαναμετράμε και βρίσκεται στη 25η, παρότι η 25η θέση είναι φυσιολογική, πρέπει να ανησυχήσουμε ότι πιθανό συμβαίνει κάτι παθολογικό στο παιδί.
Θα μπορούσαμε να δώσουμε χιλιάδες παραδείγματα συσχετισμού των σωματομετρικών.
Τα βρέφη θα πρέπει να ζυγίζονται και να μετριούνται συχνά (κάθε μήνα) και να μπαίνουν στις εκατοστιαίες θέσεις στο ατομικό τους βιβλιάριο. Η αρμονία της καμπύλης του βάρους, του ύψους και της περιμέτρου του κεφαλιού είναι τα πιο πειστικά στοιχεία ότι το βρέφος αναπτύσσεται φυσιολογικά.
Το βάρος του φυσιολογικού τελειόμηνου νεογνού κυμαίνεται από 2.500 -4.500 γρ. Κατά μέσον όρο δε το βάρος των αγοριών είναι 3.400 και των κοριτσιών 3.300 γρ. Βάρος γέννησης πάνω από 4.000 γρ. είναι ενδεικτικό πιθανής μελλοντικής εμφάνισης στη μητέρα σακχαρώδη διαβήτη. Οι μητέρες που κάνουν πολύ βαριά νεογνά καλό είναι να κάνουν μια ειδική εξέταση, την καμπύλη γλυκόζης.
Τις 3-4 πρώτες μέρες της ζωής τους τα νεογνά χάνουν βάρος, το οποίο ξαναπαίρνουν την 6-10η μέρα. Κατά τη διάρκεια των τριών πρώ¬των μηνών, το βάρος αυξάνεται κατά 25-30 γρ. ημερησίως. Ο ρυθμός αύξησης προοδευτικά ελαττώνεται. Η ημερήσια αύξηση δεν είναι σταθερή, γι΄ αυτό και η καθημερινή ζύγιση του βρέφους είναι άσκοπη και μόνον άγχος δημιουργεί. Το πιο σωστό είναι το νεογνό να ζυγίζεται κάθε βδομάδα. Το βρέφος διπλασιάζει το βάρος γέννησης γύρω στον 4ο-5ο μήνα και το τριπλασιάζει στο τέλος του 1ου έτους.
Το μήκος του νεογνού κυμαίνεται μεταξύ 46 και 55 εκ. Κατά τη διάρκεια του πρώτου χρόνου της ζωής αυξάνεται κατά 25 εκ., δηλαδή αυξάνει γρηγορότερα από κάθε άλλη περίοδο της ζωής. Στην ηλικία των 5 ετών τα αγόρια έχουν το 62% του τελικού τους αναστήματος, τα δε κορίτσια το 66%. Δηλαδή, μπορεί κανείς να προβλέψει αδρά το ύψος που θα έχει σαν ενήλικας ένα παιδί 5 ετών. Επίσης βάσει του ύψους των γονέων μπορεί να προβλεφθεί κατά προσέγγιση το ύψος του παιδιού, βάσει του τύπου Υ παιδιού = Υ πατέρα +Υ μητέρας : 2 εκατοστά, σε αυτόν τον αριθμό προσθέτουμε 6 στα αγόρια και αφαιρούμε 6 στα κορίτσια. Παράδειγμα: Ύψος πατέρα 185 εκ, ύψος μητέρας 165 εκ. Αναμενόμενο ύψος παιδιού 185+165 = 350 : 2 = 175 εκ. Το αγόρι 175 + 6 = 181 εκ, Το κορίτσι 175- 6 = 169 εκ.
Η περίμετρος της κεφαλής βρίσκεται όταν μετρήσουμε το κεφάλι του παιδιού βάζοντας τη μεζούρα να περάσει πάνω από τα φρύδια και πίσω από το προεξέχον σημείο του κεφαλιού του. Κατά τη γέννηση, η μέση περίμετρος κεφαλής είναι 35 εκ. Μέσα σε ένα χρόνο αυξάνεται κατά 10 εκ. περίπου. Επειδή η αύξηση του κρανίου ακολουθεί παθητικά την αύξηση του εγκεφάλου, η μέτρηση αυτή δεν πρέπει να παραλείπεται. Έτσι, σε μια αναστολή της ανάπτθξης του εγκεφάλου, για οποιοδήποτε λόγο, θα παρατηρηθεί μικροκεφαλία (μικρή περίμετρος κεφαλής), αν αναπτυχθεί το κρανίο πάνω από το φυσιολογικό θα πρέπει να αναζητηθούν αιτίες υδροκεφάλου.
Η περίμετρος του θώρακα είναι λίγο μικρότερη από την περίμετρο του κεφαλιού κατά τη γέννηση. Κατά το 10 μήνα εξισώνεται. Αν σ' ένα βρέφος που η περίμετρος του θώρακα είναι φυσιολογική βρεθεί μικρότερη από το αναμενόμενο περίμετρος κεφαλής, η πιθανότητα μικροκεφαλίας είναι μεγάλη.