Skip to main content

Τα φιλικά για βρέφη νοσοκομεία (Baby Friendly Hospitals)

Μέσος χρόνος ανάγνωσης: 8 λεπτά, 29 δευτερόλεπτα

«Η πρωτοβουλία για τα φιλικά για τα βρέφη νοσοκομεία» (The Βaby Friendly Hospital Initiative), είναι ένα παγκόσμιο πρόγραμμα του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας και την Unicef, το οποίο ξεκίνησε το 1991, ως εφαρμογή των αποφάσεων της διακήρυξης Innocenti (Innocenti Declaration on the Protection, Promotion and Support of Breastfeeding), η οποία έγινε το 1990 στη Φλωρεντία.

Τα κύρια σημεία της διακήρυξης ήταν ότι θα έπρεπε μέχρι το 1995 όλα τα κράτη μέλη να:

  • Ορίσουν Εθνική Επιτροπή Μητρικού Θηλασμού.
  • Εφαρμόζουν τα 10 βήματα για επιτυχή θηλασμό στα μαιευτήρια.
  • Εφαρμόζουν το Διεθνή Κώδικα Εμπορίας Υποκαταστάτων Μητρικού Γάλακτος
  • Εφαρμόζουν ευεργετική νομοθεσία για τα δικαιώματα της εργαζόμενης μητέρας που θηλάζει.

Τα 10 βήματα για επιτυχή θηλασμό αποτελούν μια περίληψη οδηγιών για τα μαιευτήρια, η οποία προήλθε από κοινή δήλωση του ΠΟΥ και της Unicef το 1989, στην προσπάθεια προώθησης του μητρικού θηλασμού, μέσω του μαιευτηρίου. (Protecting, Promoting and Supporting Breastfeeding: The Special Role of Maternity Services).
Τα 10 βήματα για επιτυχή θηλασμό, αποτελούν παγκοσμίως, τα αποδεκτά κριτήρια για να αναγνωριστεί ένα νοσηλευτικό ίδρυμα ως «φιλικό για τα βρέφη νοσοκομείο» (The Βaby Friendly Hospital). Τα βήματα είναι τα εξής:

  1. Πρέπει να υπάρχει γραπτή πολιτική για το μητρικό θηλασμό και η πολιτική αυτή να ακολουθείται από όλους τους φορείς του μαιευτηρίου.
  2. Οι φορείς να εκπαιδεύονται ώστε να γίνουν ικανοί να εφαρμόσουν την πολιτική αυτή.
  3. Να ενημερώνονται όλες οι μητέρες για τα πλεονεκτήματα του μητρικού θηλασμού.
  4. Ο θηλασμός να αρχίζει την πρώτη ώρα μετά τον τοκετό.
  5. Οι μητέρες να εκπαιδεύονται στη τέχνη του θηλασμού. Σε περίπτωση προώρου τοκετού και αναγκαστικού αποχωρισμού από το παιδί τους, οι μητέρες να εκπαιδεύονται στη διατήρηση της γαλουχίας.
  6. Στο νεογέννητο να δίνεται μόνο μητρικό γάλα, όχι άλλα υγρά, όχι συμπλήρωμα με ξένο γάλα, εκτός αν υπάρχει ειδικός ιατρικός λόγος.
  7. Να εφαρμόζεται το σύστημα «rooming in», δηλαδή συνδιαμονή μητέρας νεογέννητου στο μαιευτήριο, 24 ώρες το 24ωρο.
  8. Ο θηλασμός να είναι χωρίς ωράριο και απεριόριστος.
  9. Να μη δίνονται πιπίλες ή μπιμπερό στα παιδιά που θηλάζουν.
  10. Να ιδρυθούν ομάδες υποστήριξης του μητρικού θηλασμού και μετά την έξοδο του νεογέννητου από το μαιευτήριο, στις οποίες να μετέχουν και μητέρες.

Επίσης το «φιλικό για τα βρέφη νοσοκομείο», εναρμονίζεται πλήρως με τον Διεθνή Κώδικα Εμπορίας Υποκαταστάτων Μητρικού Γάλακτος.
Όταν ένα Νοσοκομείο χαρακτηρισθεί από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας και τη Unicef, «φιλικό για τα βρέφη», τοποθετείται στην είσοδο του ένα αντίγραφο από τον πίνακα του Picasso «Μητρότητα» (φωτο).

Από την έναρξη της «πρωτοβουλίας για τα φιλικά για τα βρέφη νοσοκομεία», (ΠΦΒΝ) περισσότερες από 152 χώρες σε όλο τον κόσμο ανέπτυξαν 20.000 φιλικά για τα βρέφη νοσοκομεία (ΦΒΝ) . Η πρωτοβουλία έχει μετρήσιμο και αποδεδειγμένο αντίκτυπο στην αύξηση των ποσοστών αποκλειστικού θηλασμού το πρώτο 6μηνο της ζωής.
Σύμφωνα με επιστημονικές μελέτες φαίνεται ότι η διάρκεια του μητρικού θηλασμού επιμηκύνεται στα Φιλικά προς τα Βρέφη Νοσοκομεία: από 6,5 - 8 μήνες για συνολικό θηλασμό και από 6- 12 εβδομάδες για αποκλειστικό θηλασμό.
Μια μεγάλη τυχαιοποιημένη μελέτη που πραγματοποιήθηκε στη Δημοκρατία της Λευκορωσίας, η οποία εξέτασε το αποτέλεσμα της εφαρμογής των Δέκα Βημάτων για επιτυχή μητρικό θηλασμό, σε 31 μονάδες μητρότητας, για ένα χρόνο, έδειξε ότι τα βρέφη που γεννήθηκαν σε μαιευτήρια, όπου εφαρμόζονταν τα Δέκα Βήματα, είχαν στατιστικώς σημαντικά περισσότερες πιθανότητες να θηλάζουν στους 12 μήνες και είχαν περισσότερες πιθανότητες να θηλάζουν αποκλειστικά στους 3 μήνες και 6 μήνες. Επίσης είχαν σημαντική μείωση του κινδύνου νοσηρότητας από γαστρεντερικές λοιμώξεις, λοιμώξεις του ουροποιητικού και ατοπικό έκζεμα.

Παραθέτουμε μερικά από τα στοιχεία που έχει συλλέξει η Unicef από την εφαρμογή του προγράμματος ΠΦΒΝ σε μια σειρά από χώρες σε όλο τον κόσμο:

Υπολογίζεται ότι πάνω από ένα εκατομμύριο επαγγελματιών υγείας σε όλο τον κόσμο έχουν εκπαιδευτεί μέσω του προγράμματος.

Στην Κίνα, μετά από δύο χρόνια εφαρμογής της ΠΦΒΝ, ο αποκλειστικός θηλασμός διπλασίασε τα ποσοστά του στις αγροτικές περιοχές και αυξήθηκε από 10% σε 47% στις αστικές περιοχές.

Στη Νικαράγουα, τα ποσοστά μητρικού θηλασμού αυξήθηκαν από 47% πριν από την εφαρμογή της πρωτοβουλίας σε σχεδόν 100% το 1999.

Στην Πολωνία, μεταξύ των ετών 1995 και 1998, η εφαρμογή της πρωτοβουλίας οδήγησε σε αύξηση της συνδιαμονής μητέρας-μωρού (rooming in) από 19% σε 60%. Επίσης το ποσοστό των θηλαζόντων βρεφών που έπαιρνε συμπλήρωμα έπεσε από το 54% το 1988, σε 22 % το 1998. Δηλαδή αυξήθηκαν τα ποσοστά αποκλειστικού μητρικού θηλασμού.

Στη Ζάμπια, η εφαρμογή της πρωτοβουλίας πιστώνεται με την αύξηση του ποσοστού αποκλειστικού θηλασμού από 16% το 1992 σε 35% το 1997.

Η διαδικασία ώστε ένα μαιευτήριο να μετατραπεί σε φιλικό για τα βρέφη είναι επίπονη και χρονοβόρος και απαιτεί οικονομικούς πόρους.
Για την υλοποίηση της πρωτοβουλίας, αναπτύχθηκαν από τον ΠΟΥ και Unicef διάφορα εργαλεία και υλικά ώστε να γίνεται η εκπαίδευση του προσωπικού του μαιευτηρίου, η εκπαίδευση και ενημέρωση των μητέρων, να γίνεται η αυτοαξιολόγηση των μαιευτηρίων, η εκπαίδευση των εξωτερικών αξιολογητών και τα προγράμματα επαναξιολόγησης στην πορεία του χρόνου. Στις χώρες που ενισχύονται οικονομικά από την UNICEF, η εφαρμογή του προγράμματος επιχορηγείται.

Το πακέτο των οδηγιών του ΠΟΥ και της Unicef για την δημιουργία ΦΒΝ, περιλαμβάνει 5 κεφάλαια. Τα 4 πρώτα μπορεί να τα βρει κανείς στο δικτυακό τόπο του ΠΟΥ και της Unicef και το 5ο κατόπιν αίτησης:

Κεφάλαιο 1: Υπόβαθρο και εφαρμογή (Section 1: Background and Implementation):
Περιλαμβάνει τα παγκόσμια κριτήρια για το Φιλικό προς τα Βρέφη Νοσοκομείο και την εναρμόνιση με τον Διεθνή Κώδικα Εμπορίας Υποκαταστάτων Μητρικού Γάλακτος, συνοψίζει το ιστορικό της πρωτοβουλίας και περιγράφει τη διαδικασία υλοποίησης.

Κεφάλαιο 2: Ενίσχυση και υποστήριξη της πρωτοβουλίας για τα Φιλικά προς τα Βρέφη Νοσοκομεία. (Section 2: Strengthening and sustaining the Baby-friendly Hospital Initiative: A course for decision-makers):
Περιλαμβάνει όλο το υλικό για την εκπαίδευση / ευαισθητοποίηση των πολιτικών και των φορέων λήψης αποφάσεων σε σχέση με την ΠΦΒΝ (διευθυντές, αρμόδιους διοικητές).

Κεφάλαιο 3: Προαγωγή και υποστήριξη του θηλασμού σε ένα Φιλικό προς τα Βρέφη Νοσοκομείο (Section 3: Breastfeeding Promotion and Support in a Baby-Friendly Hospital, a 20-hour course for maternity staff):
Αντιστοιχεί σε 20-ώρες μάθημα για το προσωπικό του νοσοκομείου. Ενισχύει τις γνώσεις και τις δεξιότητες του προσωπικού σχετικά με την σωστή εφαρμογή των 10 Βημάτων για τον επιτυχή μητρικό θηλασμό.

Κεφάλαιο 4: Αυτοαξιολόγηση και παρακολούθηση του νοσοκομείου (Section 4: Hospital Self-Appraisal and Monitoring Tool):
Δίνονται εργαλεία-κριτήρια, ικανά να βοηθήσουν τους διοικητές και το προσωπικό να εξακριβώσουν αρχικά αν τα ιδρύματά τους είναι έτοιμα να κάνουν αίτηση για εξωτερική αξιολόγηση. Επίσης δίνονται εργαλεία παρακολούθησης όταν πια το νοσοκομείο γίνει Φιλικό για τα Βρέφη.

Κεφάλαιο 5: Εξωτερική αξιολόγηση και επαναξιολόγηση (Section 5: External Assessment and Reassessment):
Οδηγίες και εργαλεία για εξωτερικούς εκτιμητές, για να διαπιστώσουν αρχικά αν το νοσοκομείο εκπληρώνει τα παγκόσμια κριτήρια, και ακολούθως να βεβαιώσουν σε τακτά διαστήματα αν συνεχίζει να πληροί τα απαιτούμενα πρότυπα.

Δημιουργία ομάδας αξιολόγησης νοσοκομείων ώστε να χαρακτηρισθούν «Φιλικά προς τα βρέφη»:

Η ομάδα αξιολόγησης θα πραγματοποιήσει την εκτίμηση στο νοσοκομείο, τις συνεντεύξεις, τον έλεγχο των αρχείων κλπ. Το μέγεθος της ομάδας αξιολόγησης εξαρτάται άπω το μέγεθος του νοσοκομείου:

  • Για Νοσοκομεία 1000-2000 γεννήσεις, 2 άτομα για 2 ημέρες.
  • Για Νοσοκομεία 2000-4000 γεννήσεις, 3 άτομα για 3 ημέρες.
  • Για μεγαλύτερα νοσοκομεία περισσότερα άτομα ή περισσότερες ημέρες.

Προσόντα μελών ομάδας αξιολόγησης

Τα μέλη της ομάδας αξιολόγησης πρέπει να είναι: Παρατηρητικοί, καλοί ακροατές, υποστηρικτικοί, ικανοί να ενθαρρύνουν τους ερωτώμενους να χαλαρώσουν και να απαντήσουν στις ερωτήσεις, αμερόληπτοι, έμπιστοι, να έχουν γνώσεις για τη διαχείριση του θηλασμού και τις μαιευτικές πρακτικές.

Είναι καλύτερα η ομάδα να αποτελείται από πολλές ειδικότητες, μαίες, γιατρούς, σύμβουλους ομάδων υποστήριξης μητέρων, τα περισσότερα μέλη να είναι γυναίκες (οι μητέρες συνήθως είναι πιο πρόθυμες να μιλήσουν σε μια γυναίκα παρά σε έναν άνδρα που δε γνωρίζουν). Κάποιος από την ομάδα είναι αναγκαίο να έχει μια υψηλή θέση ώστε να ερωτήσει το ανώτερης θέσης προσωπικό. Ο αρχηγός της ομάδας αξιολόγησης πρέπει να έχει οργανωτικές και διοικητικές ικανότητες, ώστε να επιβεβαιώνει ότι όλα πάνε καλά και ευχάριστα.

Συνοψίζοντας μπορούμε να πούμε ότι τα στάδια που περνά ένα μαιευτήριο προκειμένου να γίνει Φιλικό για τα Βρέφη είναι:

  • Εκδήλωση επιθυμίας να γίνει ΦΒΝ
  • Αυτοαξιολόγηση
  • Εξωτερική αξιολόγηση
  • Απονομή διάκρισης ΦΒΝ.

Σε κάθε περίπτωση θα πρέπει κατά την αυτοαξιολόγηση να ισχύουν τα κατωτέρω:

  • Εναρμόνιση με τον Διεθνή Κώδικα Εμπορίας (Μάρκετινγκ)Υποκαταστάτων Μητρικού Γάλακτος.
  • Το 75% των νεογνών που γεννιούνται στο μαιευτήριο να θηλάζουν αποκλειστικά.
  • Το 80% των μελών του κλινικού προσωπικού που έρχεται σε επαφή με μητέρες και/ή βρέφη και είναι μέλη του προσωπικού 6 μήνες ή και περισσότερο, να έχει εκπαιδευτεί.
  • Από τις τυχαία επιλεγμένες έγκυες γυναίκες που βρίσκονται στο τρίτο τρίμηνο και είχαν τουλάχιστον δύο προγεννητικές επισκέψεις: Τουλάχιστον το 70% να επιβεβαιώνει ότι κάποιος από το προσωπικό τους μίλησε ή οργάνωσε μία ομαδική συζήτηση που περιελάμβανε πληροφορίες για το θηλασμό.
  • Από τις τυχαία επιλεγμένες μητέρες που γέννησαν με φυσιολογικό τοκετό ή καισαρική τομή, χωρίς γενική αναισθησία στο μαιευτικό τμήμα: Τουλάχιστον το 80% να επιβεβαιώνει ότι τα μωρά τους τοποθετήθηκαν στο στήθος τους, δέρμα με δέρμα, αμέσως ή μέσα σε πέντε λεπτά από τη γέννηση και πως η επαφή συνεχίστηκε για τουλάχιστον μία ώρα, εκτός και αν υπήρχαν ιατρικοί λόγοι που δικαιολογούσαν την καθυστέρηση της επαφής.
  • Από το τυχαία επιλεγμένο ιατρονοσηλευτικό προσωπικό: Τουλάχιστον το 80% να αναφέρει ότι εκπαίδευσαν τις μητέρες πώς να θηλάζουν σωστά (σωστή στάση και σύλληψη της θηλής του μαστού) και είναι σε θέση να περιγράψουν ή να δείξουν σωστές τεχνικές και για τα δύο ή μπορούν να αναφέρουν σε ποιόν θα παραπέμψουν τις μητέρες για αυτή τη συμβουλή

Στην 5η Διεθνή Συνάντηση του ΠΟΥ για την Πρωτοβουλία για τα ΦΒΝ που έγινε στη Γενεύη το 2008, σε 55 χώρες που συμμετείχαν, μόνον η Ελλάδα και η Μάλτα δεν είχαν ακόμα κανένα ΦΒΝ. Να σημειώσουμε εδώ ότι η Σουηδία έχει 64 ΦΒΝ σε σύνολο 66 νοσοκομείων (97%), η Δανία 11 ΦΒΝ σε σύνολο 35 νοσοκομείων (30%), η Νορβηγία 36 ΦΒΝ σε σύνολο 53 νοσοκομείων (68%), η Ελβετία 58 ΦΒΝ σε σύνολο 148 νοσοκομείων (40%), η Τουρκία 424 ΦΒΝ σε σύνολο 891 νοσοκομείων (50%), η Βρετανία 48 ΦΒΝ σε σύνολο 300 νοσοκομείων (16%).

Στη χώρα μας τα βρέφη θηλάζουν σε μικρότερα ποσοστά από ότι στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες. Ένας από τους παράγοντες που ευθύνεται για το γεγονός αυτό είναι η πολιτική για το μητρικό θηλασμό που εφαρμόζεται στο μαιευτήριο. Στις περισσότερες περιπτώσεις, το ξένο γάλα (τροποποιημένο γάλα αγελάδας πρώτης βρεφικής ηλικίας) δίδεται για πρώτη φορά στο βρέφος στο μαιευτήριο, χωρίς να υπάρχει τεκμηριωμένη ιατρική ένδειξη.

Σύμφωνα με την εθνική μελέτη των ποσοστών μητρικού θηλασμού, που έγινε το 2009, την οποία χρηματοδότησε το Υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης και εκπονήθηκε από το Ινστιτούτο Υγείας του Παιδιού και την Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας, στη χώρα μας έχουμε έναρξη μητρικού θηλασμού σε πολύ υψηλά ποσοστά (87%) όμως, ο αποκλειστικός μητρικός θηλασμός αμέσως μετά την γέννηση είναι αδικαιολόγητα πολύ χαμηλός (41%). Όσον αφορά τη συνέχιση του θηλασμού, τα ποσοστά αυτά κατακρημνίζονται μετά τον πρώτο μήνα και φθάνουν στο 0.8% αποκλειστικού θηλασμού το πρώτο εξάμηνο της ζωής, ποσοστό που αποτελεί σημείο κοινωνικής παθολογίας. Το 20% των βρεφών συνεχίζει να θηλάζει το πρώτο εξάμηνο αλλά με συμπλήρωμα ξένου γάλακτος. Τον 12ο μήνα μόνον το 6,4% των βρεφών συνεχίζει να θηλάζει. Από τα παραπάνω φαίνεται ότι το 99% των βρεφών στην Ελλάδα έρχεται σε επαφή με γάλα αγελάδος στην ευαίσθητη ηλικία των πρώτων 6 μηνών της ζωής.

Η Εθνική Επιτροπή Μητρικού Θηλασμού, η οποία συστάθηκε το 2005 και έχει πρόεδρο τον καθηγητή κ. Γ. Χρούσο, έθεσε ως προτεραιότητα την ανάπτυξη στη χώρα μας ΦΒΝ. Μετά από πολύ αγώνα της Εθνικής Επιτροπής Μητρικού Θηλασμού, την προσωπική προσπάθεια της παιδιάτρου και διευθύντριας του Νεογνολογικού τμήματος του νοσοκομείου «Αττικόν» κ. Π. Μέξη, την υποστήριξη και οικονομική βοήθεια του Κολλεγίου Ελλήνων Παιδιάτρων, με την οποία προσεκλήθη στην Ελλάδα από την Ιρλανδία, η συντονίστρια BFH του ΠΟΥ, κ. Genevieve Becker, την θέληση και προσπάθεια των Διοικήσεων και του προσωπικού των νοσοκομείων «Έλενας Βενιζέλου» και «Αττικόν», την εθελοντική και αφιλοκερδή συμμετοχή των εξωτερικών αξιολογητών, είχαμε τη χαρά το Νοέμβριο 2011 να πάρουν τη διάκριση ως ΦΒΝ, το «Αττικόν» και το «Έλενας Βενιζέλου».

Η Unicef τίμησε τον καθηγητή κ. Γ. Χρούσο, ως πρόσωπο της χρονιάς 2011 για τη συμβολή του στα δικαιώματα του παιδιού με τη δημιουργία των πρώτων ΦΒΝ στη χώρα μας.
Η προσπάθεια για τη δημιουργία και άλλων ΦΒΝ συνεχίζεται. Το υπουργείο Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης ενέκρινε από το πρόγραμμα ΕΣΠΑ 500.000 ευρώ για την δημιουργία φορέα προστασίας του μητρικού θηλασμού και δημιουργία και άλλων ΦΒΝ. Την υλοποίηση του προγράμματος ανέλαβε το Ινστιτούτο Υγείας του Παιδιού.
Ας ευχηθούμε ότι παρά τις αντίξοες συνθήκες που βιώνει η χώρα μας ο θηλασμός θα υποστηριχθεί και θα προωθηθεί προς όφελος της υγείας των παιδιών μας.


Βιβλιογραφία

  1. Γάκη Ε., Παπαμιχαήλ Δ., Σαραφίδου Γ., Παναγιωτόπουλος Τ., Αντωνιάδου-Κουμάτου Ι. Εθνική μελέτη συχνότητας και προσδιοριστικών παραγόντων μητρικού θηλασμού. Έκθεση ΙΥΠ/Εθνικής Σχολής Δημόσιας Υγείας, Τομέας Υγείας Παιδιού, Ιούλιος 2009.
  2. Kramer MS et al.. Promotion of Breastfeeding Intervention Trial (PROBIT): A randomized trial in the Republic of Belarus. JAMA 285:413, 2001
    Μαλλιαρού Μ-Α. Οδηγίες προώθησης μητρικού θηλασμού.
    http://www.mothereducation.gr
  3. Μέξη –Μπουρνά Π. Τόμος Πρακτικών Ημερίδας Διατροφή της μητέρας και του βρέφους. Φιλικά προς τα βρέφη Νοσοκομεία. Έκδοση: Γ΄ Παιδιατρική και Γ΄ Γυναικολογική Κλινική Παν.Αθηνών. ΠΓ Νοσοκομείο «Αττικόν», σελ 63-74, 2011
  4. Merten S, Dratva J, Ackermann-Liebrich U. Do baby-friendly hospitals influence breastfeeding duration on a national level? Pediatrics. 116(5):e702-8, Nov;2005
  5. UNICEF/WHO. Innocenti Declaration. Florence, 1990.
    http://www.unicef.org/programme/breastfeeding/innocenti.htm
  6. UNICEF, Programme Division. 1999. Baby-Friendly Hospital Initiative: Case studies and progress reports. New York: UNICEF
  7. World Health Assembly. International Code of Marketing of Breastmilk Substitutes.WHO, Geneva,1981.
    http://www.who.int/nut/documents/code_english.PDF
  8. World Health Organization. Global Strategy for Infant and Young Child Feeding.WHO, Geneva, 2003.
    http://www.who.int/child-adolescent-health/New_Publications/NUTRITION/gs_iycf.pdf
  9. WHO/ UNICEF. Protecting, promoting, and supporting breastfeeding: The special role of maternity services. WHO, Geneva, 1989.
  10. WHO/ UNICEF. Baby- Friendly Hospital Initiative (BFHI). 1991.
    http://www.who.int/nutrition/topics/bfhi/en/index.html

Διαβάστε Επίσης