Υγιεινή των δοντιών
Το πρώτο δόντι του μωρού εμφανίζεται συνήθως ανάμεσα στον 6ο και τον 8ο μήνα. Μέχρι την ηλικία των 3 ετών έχουν συνήθως ανατείλει και τα 20 νεογιλά δόντια. Αμέσως μετά την ανατολή του πρώτου δοντιού, αρχίζουμε τον καθαρισμό με βρεγμένη γάζα ή με ειδική για μωρά, βούρτσα δακτύλου. Αυτό πρέπει να γίνεται ακόμα και αν το παιδί δεν τρώει στερεές τροφές. Αργότερα μπορεί να χρησιμοποιήσουμε μια μικρή μαλακή οδοντόβουρτσα, τουλάχιστον δύο φορές την ημέρα, πρωί και βράδυ. Αν γίνεται μόνον μια φορά βούρτσισμα, απαραίτητα είναι το βράδυ πριν την κατάκλιση.
Όταν το παιδί ελέγχει την κατάποση και μπορεί να φτύσει, χρησιμοποιείται μικρή ποσότητα, σε μεγέθους κόκκου ρυζιού, φθοριούχος οδοντόκρεμα.
Μέχρι τότε, τα δόντια καθαρίζονται μόνο με σκέτο νερό πάνω στην οδοντόβουρτσα. Επίσης μπορεί να γίνεται χρήση οδοντιατρικού νήματος για να απομακρύνονται οι τροφές που εγκλωβίζονται ανάμεσα στα δόντια.
Και το μητρικό γάλα, μέσω τον σακχάρων που περιέχει, πιθανόν τεριδονίζει τα δόντια των παιδιών! Σίγουρα ο μητρικός θηλασμός βοηθάει στη ομαλή οδοντοφυΐα και την φυσιολογική ανάπτυξη της γνάθου. Όμως υπάρχει μεγάλη συζήτηση στη βιβλιογραφία για τα αποτελέσματα του μητρικού θηλασμού στον τερηδονισμό των δοντιών των παιδιών. Αναφέρονται αμφιλεγόμενα αποτελέσματα στις μελέτες. Είναι δύσκολο να αποφανθούν, διότι το ίδιο διάστημα που ανατέλλουν τα δόντια του βρέφους, συνήθως αρχίζουν και οι στερεές τροφές.
Συνιστάται εκτός από τον καθαρισμό των δοντιών με γάζα, να δίνουμε μετά τους βραδινούς θηλασμούς, λίγο νερό να ξεπλυθεί το γάλα, διότι η μείωση της παραγωγής του σιέλου, κατά την νύκτα, μαζί με τα υπολείμματα γάλακτος, πιθανόν να προκαλέσει τερηδόνα.
Μερικές οδηγίες για την υγιεινή των δοντιών που αφορούν όλη την παιδική ηλικία και όχι μόνον τα βρέφη
Πρέπει να δίνουμε έμφαση στην οδοντική υγιεινή των γονιών. Οι γονείς πρέπει να θεραπεύουν την τερηδόνα των δικών τους δοντιών, διότι μεταδίδουν το νόσημα στα παιδιά τους, μέσω του μικροβίου streptococcus mutans.
Προσοχή στη χρήση του μπιμπερό! Το μπιμπερό με ροφήματα που περιέχουν ζάχαρη, ιδίως αν το παιδί κοιμάται με το μπιμπερό στο στόμα, δημιουργεί εκτεταμένο τερηδονισμό των δοντιών, το λεγόμενο σύνδρομο μποτίλιας (τα δόντια σαπίζουν και είναι σαν να τα έχει κανείς τροχίσει).
Η χρήση φθορίου κάνει πιο ανθεκτικές τις επιφάνειες των δοντιών στα βακτηρίδια της μικροβιακής πλάκας και έτσι προλαμβάνεται η δημιουργία τερηδόνας.
Η ποσότητα φθορίου στην οδοντόκρεμα, την οποία χρησιμοποιούμε, ανάλογα με την ηλικία είναι:
Μέχρι 2 ετών, ποσότητα φθορίου 250-500 ppmf. Μέχρι 6 ετών ποσότητα φθορίου 1000 ppmf. Μετά τα 6 χρόνια κανονική οδοντόκρεμα με ποσότητα φθορίου 1450-1500 ppmf.
Επίσης συστήνεται τοπική εφαρμογή φθορίου στον οδοντίατρο 1-2 φορές το χρόνο, ανάλογα με τις ανάγκες του παιδιού.
Στην παιδική ηλικία, προκειμένου να προληφθεί ο τερηδονισμός, οι μασητικές επιφάνειες των οπίσθιων δοντιών, νεογιλών και μονίμων, καλύπτονται με ειδικό υλικό (ρυτίνη), τα λεγόμενα sealants (προληπτικές εμφράξεις). Με τον τρόπο αυτό μειώνεται το βάθος των αυλάκων των δοντιών και συνεπώς η πιθανότητα να παραμένουν υπολείμματα τροφών. Για την τοποθέτηση sealants δεν χρειάζεται τρόχισμα του δοντιού. Η διάρκεια ζωής τους είναι 3-7 έτη. Είναι ένα μέτρο πολύ αποτελεσματικό στην πρόληψη της τερηδόνας των πίσω δοντιών, στα οποία η τερηδόνα εμφανίζεται κατά 90%, και η εφαρμογή τους συνιστάται να γίνεται όσο το δυνατόν νωρίτερα.
Γύρω στην ηλικία των 6 ετών αρχίζει η ανατολή των μόνιμων δοντιών (εξαρίτες). Αυτοί οι μόνιμοι γομφίοι είναι πολύ σημαντικοί στην όλη αρχιτεκτονική του στόματος του παιδιού. Επειδή ανατέλλουν αρκετά νωρίς, συχνά εκλαμβάνονται από τους γονείς, ως νεογιλά δόντια και δεν δίνεται η προσοχή που αρμόζει όταν τερηδονιστούν.
Σε περίπτωση πρόωρης εξαγωγής δοντιού (λόγω τερηδόνας ή αποστήματος), ιδιαίτερα στους εξαρίτες, είναι απαραίτητη η τοποθέτηση μηχανήματος διατήρησης χώρου (space maintainer). Αυτό θα βοηθήσει στην αρμονική ανάπτυξη της γνάθου, την σωστή ανατολή των δοντιών και αποφυγή λειτουργικών προβλημάτων κατά τη σύγκλειση των γνάθων.
Πότε πρέπει για πρώτη φορά να εξετασθεί από ορθοδοντικό;
Σύμφωνα με τις οδηγίες της Αμερικανικής Ορθοδοντικής Εταιρείας (American Association of Orthodontics), καλόν θα είναι να εξετάζεται η οδοντοφυΐα του παιδιού και να ξεκινούν τυχόν ορθοδοντικές παρεμβάσεις στην ηλικία των 7 ετών.
Αν καθυστερήσει η εξέταση, και άρα η παρέμβαση, πιθανόν να χρειαστούν μεγαλύτερης βαρύτητας επεμβάσεις για διόρθωση των προβλημάτων.
Μην ξεχνάμε ότι η ορθοδοντικές παρεμβάσεις δεν γίνονται μόνον για αισθητικούς λόγους αλλά είναι σημαντικές για την γενικότερη υγεία του στόματος και των γνάθων.
Ο θηλασμός του δακτύλου είναι συνηθισμένος στη βρεφική ηλικία, ακόμη και το έμβρυο, κάποιες φορές, θηλάζει το δάκτυλο του. Τα παιδιά δυσκολεύονται πιο πολύ να διακόψουν τον εθισμό αυτό, σε σχέση με την πιπίλα. Επίσης το δάχτυλο ασκεί μεγαλύτερη πίεση, σε σχέση με την πιπίλα, στην άνω γνάθου, με αποτέλεσμα να την παραμορφώνει. Αν ο θηλασμός του δακτύλου συνεχισθεί και μετά το 5ο έτος της ηλικίας, η βλάβη που προκαλείται δεν είναι αναστρέψιμη και συνήθως απαιτείται ορθοδοντική παρέμβαση.
΄Ενας εμπειρικός τρόπος διακοπής του θηλασμού του δακτύλου είναι να φοράμε στα δάκτυλο του παιδιού (κυρίως τις ώρες που αυτό περισσότερο θηλάζει το δάκτυλο του, πχ πριν κοιμηθεί) δακτυλόκουκλες κουκλοθεάτρου και να του αποσπάμε την προσοχή παίζοντας πχ κάποιο παραμύθι.
Αδενοειδές προσωπείο, είναι μια χαρακτηριστική αλλαγή του προσώπου του παιδιού, λόγω του ότι αναπνέει από το στόμα (mouthbreathing) και όχι, όπως είναι φυσιολογικό, να αναπνέει από τη μύτη, με κλειστό στόμα.
Εμπόδιο στην σωστή αναπνοή του παιδιού αποτελούν συνήθως οι αδενοειδείς εκβλαστήσεις (κρεατάκια), οι υπερτροφικές αμυγδαλές, διάφορες αλλεργίες, κ.ά. Πρέπει οι καταστάσεις αυτές, με το που θα εντοπιστούν, να αντιμετωπίζονται άμεσα, διότι δυνητικά μπορούν να προκαλέσουν πληθώρα προβλημάτων στο παιδί, μεταξύ των οποίων ορθοδοντικά προβλήματα αλλά και τερηδονισμό των δοντιών, λόγω της ξηρασίας του στόματος.
Όταν συμβεί τραυματισμός των δοντιών και των ιστών που τα περιβάλλουν, κάτι που συχνά συμβαίνει στην παιδική ηλικία, χρειάζεται μεγάλη εγρήγορση, διότι μπορεί ένας τέτοιος τραυματισμός να προκαλέσει μελλοντικά προβλήματα στην οδοντοφυΐα του παιδιού και στην ανάπτυξη της γνάθου. Γι αυτό η εκτίμηση της βαρύτητας του τραύματος πρέπει να γίνεται από ειδικό.
Ο τραυματισμός των μονίμων δοντιών είναι συχνό φαινόμενο, ιδίως σε παιδιά, ηλικίας, 7-8 ετών.
Είναι καλό να γνωρίζει ο γονιός τι πρέπει να κάνει σε περίπτωση που κατά τον τραυματισμό βγει το δόντι του παιδιού από το φατνίο (ολική εκγόμφωση):
Πρέπει να βρει το δόντι, να το ξεπλύνει με κρύο νερό, χωρίς να πιάνει τη ρίζα και μέχρι να πάει στον οδοντίατρο, τοποθετεί το δόντι πίσω στη θέση του, στο φατνίο, κρατώντας το σταθερό με μία γάζα. Αν το δόντι δεν μπορεί να εναποτεθεί στη θέση του, τότε το διατηρεί για τη μεταφορά, μέσα σε κρύο γάλα.
Για την πρόληψη του οδοντικού τραύματος συνιστάται η χρήση ειδικών ναρθήκων στα παιδιά που ασχολούνται με αθλητικές δραστηριότητες, κατά τη διάρκεια αυτών των δραστηριοτήτων. Επίσης επειδή πιο επιρρεπή στα οδοντικά τραύματα είναι παιδιά με πεταχτά δόντια (πρόταξη των εμπρόσθιων δοντιών), συνιστάται έγκαιρη ορθοδοντική διόρθωση των δοντιών.
Βιβλιογραφία
" Η σημασία της στοματικής υγιεινής και ορθοδοντικής πρόληψης για την ανάπτυξη ενός υγιούς στόματος σε παιδιά προσχολικής και σχολικής ηλικίας" Ανδρονίκη Χατζηιωάννου, Παιδιατρική, τόμος 87,τεύχος 1, 2024, σελ.14-35.